Za darmo

Każdy z nas korzysta regularnie z kilku czy kilkunastu darmowych serwisów internetowych. Ta darmowa dostępność do różnych informacji i serwisów, szczególnie tych z zakresu socjalnych sieci, jest już dla nas tak oczywista, że nie zawsze zadajemy sobie pytanie, jakie będą tego konsekwencje ekonomiczne i społeczne.

Na temat "Czy darmowe informacje i serwisy to tylko przejściowa moda czy trwały model businessowy?" i "Co jest motorem tej darmochy?" toczy się gorąca dyskusja między sceptykami, a zwolennikami tego nowego modelu.

Większość firm oferujących darmowe serwisy finansuje się z reklam (jak na przykład Google), albo traktuje darmową część serwisu jako zachętę dla innych przez nie oferowanych usług.

Alex Iskold w ReadWriteWeb twierdzi, że darmowe serwisy są wręcz niebezpieczne. Jego logika jest nieco pokrętna, bo akceptuje tę darmochę, ale tylko do pewnego stopnia. Według niego bardzo bogate firmy mogą poprzez darmowe oferty zrujnować normalnie funkcjonujące firmy. Sądzę jednak, że ten przykład Iskolda to typowy i znany od dawna dumping, czyli sztuczne (poniżej kosztów własnych) obniżanie cen, tak aby zniszczyć konkurencję.

Szalenie ciekawy wywiad z Chrisem Andersonen można posłuchać w IT Conversations. Chris Anderson, wydawca magazynu Wired,wymyślił pojęcie "long tail" i napisał książkę na ten temat, o której pisałem w tej notce. Anderson przedstawia całą gamę aspektów związanych ze sprzedażą informacji i serwisów za darmo. Nie jest to jednak strategia jednostronna. Pewne formy informacji można oferować za darmo, inne za darmo w powiązaniu z reklamą. Są też sytuacje, w których klasyczna sprzedaż jest najlepszym rozwiązaniem. Anderson daje tu jako przykład swoją nową książkę. Jej wersja mp3 ma być darmowa. W wydaniu audio będzie przeplatana reklamami. No i ukaże się w wersji drukowanej z całkiem normalną ceną.

Anderson wyjaśnia też mechanizmy prowadzące do darmochy. Trzy główne czynniki są motorem w kierunku gospodarki "darmowej":

1. Digitalizacja informacji. Informacja dzięki postępującej dygitalizacji "uwolniła się" od fizycznych nośników. Możemy słuchać muzyki bez płyt, oglądać filmy bez taśm, czytać gazety i książki online bez wersji drukowanej. Również Software jest formą informacji. Digitalna informacja ma jedną podstawową cechę diametralnie różną od obiektów fizycznych. Można tworzyć kopie tej informacji praktycznie bez żadnych dodatkowych kosztów.
   
2. Malejące koszty komputeryzacji. Wydajność naszych komputerów rośnie nieustannie w tempie eksponencjalnym (zgodnie z empirycznym prawem Moore'a), a koszta tego sprzętu spadają w pobliże zera. Jeżeli więc dany serwis sprzedaje informację, a koszta obsługi dodatkowych klientów są zbliżone do zera, to lepiej oferować tę usługę za darmo i szukać innego przynoszącego zysk produktu.
   
3. Woluntariat. Gotowość ludzi do niepłatnej pracy istnieje też poza internetem. Internet stworzył jednak wspaniałą platformę do dużo lepszej współpracy, dzięki której takie projekty jak Wikipedia, Linux, czy inne produkty z kuźni Open Source stały się możliwe.
   

Te trzy punkty to też odpowiedź na pytanie Edwina Bendyka z Antymatrix dlaczego idea Open Source nie sprawdziła się w realu? Otóż przede wszystkim dlatego, że w realu mamy do czynienia z obiektami fizycznymi, których koszta produkcji i kopiowanie jest związane ze znacznymi kosztami. Wyprodukowanie n dodatkowych aut kosztuje prawie n razy koszta jednego auta. Wyprodukowanie n dodatkowych kopii Windows Vista kosztuje maksymalnie kilka centów!